پسوریازیس

امروزه بیماری‌های زیادی شناخته شده‌اند و هرکدام از آن‌ها در دسته‌بندی‌های مختلفی جا می‌گیرند؛ بیماری‌هایی که شاید تا همین چند سال پیش، کاملا ناشناخته بودند و درمانی هم برای آن‌ها کشف نشده بود. یکی از این بیماری‌ها، پسوریازیس است که از اختلال سیستم ایمنی بدن به وجود می‌آید. این بیماری نیز مانند بسیاری از بیماری‌های دیگر، شاخه‌های مختلفی دارد و درمان آن باید تحت نظارت پزشک متخصص انجام شود. در ادامه، با ارائه اطلاعاتی کلیدی پیرامون پسوریازیس، شما را با این بیماری و مهم‌ترین نکاتی که باید درنظر داشته باشید، آشنا خواهیم کرد.
 

بیماری پسوریازیس چیست؟

بیماری پسوریازیس (Psoriasis) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن پوستی است که به‌واسطه‌ اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن رخ می‌دهد. این بیماری باعث تسریع در چرخه‌ بازسازی سلول‌های پوست می‌شود؛ به‌گونه‌ای که سلول‌های پوستی، بسیار سریع‌تر از حالت طبیعی تکثیر می‌شوند و به سطح پوست می‌رسند. این روند غیرطبیعی، به ایجاد پلاک‌هایی ضخیم، خشک، فلس‌دار و قرمزرنگ روی سطح پوست منجر می‌شود. در بسیاری از موارد پسوریازیس با بیماری‌های دیگری مانند آرتریت پسوریاتیک (التهاب مفاصل)، دیابت نوع ۲، مشکلات روحی و بیماری‌های قلبی عروقی همراه می‌شود. بنابراین شناخت، کنترل و درمان صحیح آن فراتر از مدیریت علائم پوستی است.

انواع پسوریازیس

پسوریازیس الگوی مشخص و ثابتی ندارد؛ بلکه طیف گسترده‌ای از انواع مختلف علائم را دربر می‌گیرد. هر نوع، ویژگی‌های خاص خود را دارد و ممکن است نواحی متفاوتی از بدن را درگیر کند. شناخت این تنوع برای تشخیص صحیح و انتخاب روش درمانی مناسب، اهمیت زیادی دارد. انواع اصلی پسوریازیس به‌همراه تصویر، در ادامه آورده شده‌اند:

• پسوریازیس پلاکی: شایع‌ترین نوع این بیماری که با ضایعات قرمز، ضخیم و پوشیده‌شده از پوسته‌های سفید یا نقره‌ای همراه است.

• پسوریازیس قطره‌ای: این مدل از پسوریازیس معمولا در کودکان و نوجوانان دیده شده و به شکل نقاط ریز قرمز روی بدن ظاهر می‌شود.

• پسوریازیس معکوس: در نواحی چین‌دار بدن مانند زیر بغل، کشاله ران یا زیر سینه بروز می‌کند. بافت آن معمولا صاف‌تر و مرطوب‌تر است.

• پسوریازیس چرکی: این نوع از پسوریازیس که نادرترین نوع نیز به حساب می‌آید، با تاول‌های چرکی روی پوست نمایان می‌شود.

• پسوریازیس اریترودرمی: نوع بسیار خطرناک و گسترده که تمام یا اکثر سطح بدن را درگیر می‌کند و باید در سریع‌ترین زمان ممکن تمامی اقدامات درمانی را آغاز کرد.

• آرتریت پسوریاتیک: نوعی التهابی که مفاصل را درگیر می‌کند و ممکن است به تخریب مفصلی و آسیب‌های جانبی منجر شود.

انواع پسوریازیس ازنظر محل بروزشان نیز دسته‌بندی می‌شوند که در ادامه به آن‌ها پرداخته شده‌است.

پسوریازیس صورت

اگرچه صورت کمتر از دیگر نواحی بدن درگیر می‌شود، اما پسوریازیس صورت می‌تواند چالش‌برانگیز باشد؛ چراکه به‌صورت مستقیم ظاهر فرد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. این نوع از پسوریازیس اغلب روی نواحی اطراف ابروها، روی پیشانی یا خط رویش مو، اطراف بینی یا لب‌ها و داخل گوش دیده می‌شود. ازآنجایی‌که پوست صورت نازک‌تر و حساس‌تر است، درمان این نوع باید با احتیاط و تحت نظارت متخصص پوست انجام شود. کرم‌های استروئیدی ملایم، مرطوب‌کننده‌های بدون عطر و درمان‌های موضعی هدفمند از گزینه‌های رایج هستند.

پسوریازیس سر

پسوریازیس کف سر یکی از رایج‌ترین اشکال این بیماری است و ممکن است تنها به پوست سر محدود باشد یا به نواحی اطراف گردن، پیشانی و پشت گوش‌ها نیز گسترش پیدا کند. این حالت با علائمی نظیر خارش شدید، پوسته‌ریزی زیاد (شبیه شوره‌ سر) و پلاک‌های ضخیم و دردناک همراه است. استفاده از شامپوهای دارویی (حاوی کِتُوکونازول، تار ذغال سنگ یا سالیسیلیک اسید)، محلول‌های موضعی و در موارد شدید، درمان سیستمیک راه‌حل این مشکل است.

پسوریازیس ناخن

درگیری ناخن‌ها نشانه‌ای از فعالیت سیستمیک بیماری است و در بیماران مبتلا به آرتریت پسوریاتیک نیز نشانه‌ای شایع محسوب می‌شود. علائم رایج شامل موارد زیر هستند:

• نقطه‌نقطه شدن ناخن‌ها (pitting)

• تغییر رنگ ناخن

• جدا شدن ناخن از بستر

• ضخیم شدن یا تغییر شکل ناخن

درمان این نوع از بیماری سخت‌تر و زمان‌برتر است. معمولا از ترکیب درمان‌های موضعی، تزریق استروئید و داروهای سیستمیک استفاده می‌شود. مراقبت صحیح از ناخن‌ها و پرهیز از بروز آسیب‌های خارجی می‌تواند در بهبود وضعیت نقش داشته باشد.

پسوریازیس پوست

وقتی صحبت از «پسوریازیس پوستی» می‌شود، منظور انواعی از این بیماری است که بر سطح پوست بدن اثر می‌گذارند. شایع‌ترین نواحی درگیر در این بیماری، زانوها، آرنج‌ها، پایین کمر و ساق پا هستند. ضایعات پوستی در این قسمت‌ها معمولا قرمز، برجسته و پوسته‌دار هستند. درگیری پوستی می‌تواند از چند ناحیه کوچک محدود تا مناطق وسیع و پراکنده را شامل شود. مرطوب نگه‌داشتن پوست، پرهیز از عوامل محرک و مصرف منظم داروهای تجویز‌شده از اصول درمان تاثیرگذار این بیماری محسوب می‌شوند.

پسوریازیس تناسلی

پسوریازیس ناحیه تناسلی ممکن است برخلاف سایر نواحی، فاقد پوسته‌ریزی مشخصی باشد اما با قرمزی، سوزش و التهاب همراه است. این حالت در نواحی کشاله ران، ناحیه تناسلی خارجی و اطراف مقعد مشاهده می‌شود. باتوجه‌به این‌که این ناحیه حساس است، درمان باید بسیار دقیق باشد. کرم‌های موضعی ملایم، داروهای غیراستروئیدی و پمادهای بدون عطر از گزینه‌های توصیه‌شده هستند. رعایت بهداشت شخصی، استفاده از لباس زیر نخی و پرهیز از تحریک ناحیه می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.

پسوریازیس دست

درگیری دست‌ها در پسوریازیس می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد؛ چراکه دست‌ها بیشترین تماس با محیط را دارند. علائم پسوریازیس دست شامل خشکی و ترک‌های عمیق، پوسته‌ریزی مداوم، قرمزی و خارش، و درد هنگام لمس یا شست‌وشو می‌شود. این نوع بیماری ممکن است عملکرد روزانه فرد را دچار اختلال کند. استفاده از کرم‌های ترمیم‌کننده، دستکش‌های محافظ هنگام تماس با شوینده‌ها و درمان‌های موضعی یا سیستمیک (بسته به شدت علائم) درمان‌هایی تاثیرگذار هستند.

پسوریازیس خفیف

پسوریازیس خفیف اصطلاحی است که برای توصیف حالتی از بیماری به‌کار می‌رود که در آن ناحیه‌ای محدود از بدن درگیر شده و شدت علائم به‌نسبت پایین است. این نوع از بیماری ممکن است در نگاه اول بی‌اهمیت به‌نظر برسد؛ اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند به انواع شدیدتری تبدیل شود. ویژگی‌های کلیدی پسوریازیس خفیف به شرح زیر هستند:

• درگیری کمتر از ۳٪ از سطح پوست بدن

• ضایعات کوچک، کم‌تعداد و محدود به یک یا دو ناحیه خاص

• میزان خارش و التهاب ملایم یا غیرواضح

• عدم درگیری مفاصل یا علائم سیستمیک

بسیاری از بیماران درگیر، دچار پسوریازیس پلاکی خفیف در نواحی‌ای مثل آرنج، زانو یا پشت گوش هستند. گاهی نیز ضایعات ممکن است آن‌قدر کوچک باشند که با شوره یا خشکی ساده پوست اشتباه گرفته شوند. در پسوریازیس خفیف تمرکز درمان بر کنترل علائم، پیشگیری از پیشرفت و بهبود کیفیت زندگی بیمار است. مهم‌ترین راهکارهای پیشنهادی عبارت‌اند از:

• مرطوب‌سازی مداوم: استفاده از کرم‌های فاقد عطر و نرم‌کننده‌های قوی جهت حفظ سد دفاعی پوست

• کورتیکواستروئیدهای موضعی: در دوز پایین و به‌صورت کنترل‌شده برای کاهش التهاب

• مهارکننده‌های کلسینورین: مانند تاکرولیموس یا پیمکرولیموس، به‌ویژه برای نواحی حساس مانند صورت یا چین‌های بدن

• فتوتراپی در خانه یا کلینیک: برای مواردی که درمان‌های موضعی کافی نیستند.

• پرهیز از عوامل محرک: ازجمله استرس شدید، مصرف الکل، دخانیات، خشکی شدید هوا یا صدمات پوستی

درنظر داشته باشید که حتی در صورت خفیف بودن بیماری نیز باید روند آن تحت‌نظر پزشک باشد. چراکه ممکن است با یک عامل محیطی یا عفونت، ناگهان شدت پیدا کند. درمان به‌موقع مانع از پیشرفت به سمت پسوریازیس متوسط یا شدید می‌شود. همچنین باید به خاطر داشته باشید که انتخاب غلط محصولات پوستی می‌تواند علائم را تشدید کند. طبیعی است که با پیگیری یک روش درمانی صحیح و تحت نظارت متخصص، بتوان به شکلی موثر این بیماری را کنترل و درمان کرد.

آیا پسوریازیس خطرناک است؟

در نگاه اول، پسوریازیس تنها یک بیماری پوستی به‌نظر می‌رسد؛ اما واقعیت پیچیده‌تر از این است. اگرچه در اغلب موارد علائم ظاهری آن محدود به قرمزی، پوسته‌ریزی و خارش پوست می‌شود؛ اما پسوریازیس می‌تواند زمینه‌ساز بروز بیماری‌های جدی‌تری در بدن شود. مهم‌ترین خطر مرتبط با پسوریازیس، آرتریت پسوریاتیک است که به صورت نوعی التهاب مفصلی مزمن در ۳۰٪ بیماران بروز می‌کند. در صورت تشخیص دیرهنگام، ممکن است منجر به آسیب برگشت‌ناپذیر مفصل‌ها شود. افزایش خطر بیماری‌های قلبی عروقی نیز از پیامدهای این بیماری محسوب می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که پسوریازیس متوسط تا شدید، با افزایش ریسک سکته قلبی، فشار خون بالا و کلسترول بالا ارتباط دارد. افزایش احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ و سندرم متابولیک، اختلالات روانی مانند اضطراب، افسردگی و انزوای اجتماعی به‌ویژه در صورت درگیری نواحی قابل مشاهده مانند صورت و دست‌ها نیز از عوارض شایع این بیماری لحاظ شده‌اند. بنابراین بیماری پسوریازیس را می‌توان یک بیماری خطرناک و جدی تلقی کرد.

پسوریازیس واگیر دارد؟

خیر؛ پسوریازیس به‌ هیچ‌ وجه واگیردار نیست. این بیماری به‌دلیل یک اختلال در سیستم ایمنی بدن به‌وجود می‌آید، نه به‌خاطر وجود ویروس، باکتری یا قارچ. به بیان دقیق‌تر، سیستم ایمنی در این بیماری به اشتباه به سلول‌های پوست حمله می‌کند و باعث تکثیر بیش‌ازحد آن‌ها می‌شود. لازم به ذکر است که تماس مستقیم با ضایعات پسوریازیس هیچ‌گونه خطری برای دیگران ندارد و استفاده از لباس، حوله یا وسایل شخصی بیماران، عامل انتقال این بیماری نیست. پسوریازیس حتی در صورت خونریزی یا زخم‌های سطحی نیز قابل انتقال به فرد دیگر نیست. باورهای اشتباه درباره واگیردار بودن این بیماری، یکی از دلایل اصلی تبعیض و انزوای اجتماعی بیماران پسوریازیس است. اطلاع‌رسانی صحیح و افزایش آگاهی عمومی نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی این افراد دارد.

جمع‌بندی؛ پسوریازیس، بیماری پوستی نیازمند درمان سریع

باتوجه‌به این‌که پسوریازیس یک بیماری گسترده و دارای مدل‌های مختلفی محسوب می‌شود، بهتر است که در همان روزهای ابتدایی بروز علائم، به پزشک متخصص مراجعه کرد تا درمان تخصصی آغاز شود. در صورت درمان این بیماری به شکلی تخصصی، آسیب‌های آن می‌توانند دائمی باشند و به‌ همین‌ خاطر، پیگیری درمان اهمیت بالایی دارد.